Long covid
Samengevat
Long COVID is wanneer mensen na ziek te zijn geweest met COVID-19 nog weken of maanden klachten hebben. Ze kunnen moe zijn, moeite met ademen, concentratieproblemen, slaapproblemen en spierpijn hebben. Dit kan komen door verschillende lichamelijke reacties, zoals schade door te weinig zuurstof, virusdeeltjes die blijven, ontstekingen, en problemen met het immuunsysteem of bloedvaten. Het is je vast niet ontgaan, de laatste paar jaar stond vrijwel alles in het teken van het COVID-19 virus. Dit virus heeft een ongekend aantal doden veroorzaakt wereldwijd, maar nog veel meer mensen hebben er blijvende klachten aan overgehouden.Als u lang na COVID-19 nog steeds klachten heeft, kunt u long COVID hebben. Iedereen kan het krijgen, maar vrouwen en mensen die ernstig ziek waren of al gezondheidsproblemen hadden, lopen meer risico.
De klachten zijn verschillend en kunnen zijn: vermoeidheid, hoesten, spierpijn, 'hersenmist', angst, hartklachten en problemen met ruiken en proeven. Als u deze klachten heeft, is het belangrijk om een dokter te bezoeken.
Er is geen specifieke test of behandeling voor long COVID, maar u kunt dingen doen om u beter te voelen. Praat met uw dokter, behandel de symptomen, doe aan fysiotherapie, ademhalingstherapie, en krijg hulp voor mentale problemen. Leef gezond, neem de tijd om te herstellen en praat met anderen die hetzelfde ervaren.
Long COVID kan verschillende oorzaken hebben, zoals virusdeeltjes die in het lichaam achterblijven, een sterke immuunreactie, aanhoudende ontsteking, schade door zuurstofgebrek, beschadiging van bloedvaten en kleine bloedstolsels. Wetenschappers proberen nog steeds alles te begrijpen.
Jouw fysiotherapeut kan helpen met het verminderen van de klachten en opbouwen van je conditie en belastbaarheid.Wat is long COVID?
Long COVID is een toestand die sommige mensen ervaren na het ziek zijn geweest met het COVID-19 virus. Deze mensen voelen zich na 4 tot 12 weken nog steeds niet helemaal beter, zelfs als hun eerste ziekte niet zo ernstig was. Ze kunnen last hebben van vermoeidheid, moeite met ademhalen, problemen met nadenken of concentreren, slaapproblemen, gevoelens van angst en depressie, spierpijn, verlies van reuk of smaak, hoofdpijn, en problemen met dagelijkse activiteiten.
De klachten kunnen blijven bestaan en wisselen in intensiteit, wat het lastig maakt voor degenen die eraan lijden. Mensen met long COVID kunnen zich bijvoorbeeld op sommige dagen beter voelen en dan weer slechter na inspanning.
Hoewel dokters nog steeds proberen te begrijpen waarom sommige mensen long-COVID krijgen, denken ze dat het komt door een mix van reacties van het immuunsysteem, ontstekingen en misschien zelfs virusdeeltjes die in het lichaam achterblijven. Dit kan effect hebben op verschillende delen van het lichaam en maakt het moeilijk om te voorspellen hoe iemand zich zal voelen.
Het is belangrijk dat mensen met long COVID goede ondersteuning krijgen van dokters en andere zorgverleners, zodat ze kunnen herstellen en weer hun normale leven kunnen oppakken.
Pathofysiologie van long COVID
De pathofysiologie van long COVID gaat over de lichamelijke processen die de langdurige symptomen veroorzaken na een infectie met het COVID-19 virus. Hieronder vallen:
- Schade door zuurstofgebrek: Als het virus de longen aantast, krijgt het lichaam soms niet genoeg zuurstof, wat schade kan veroorzaken.
- Virus dat in het lichaam blijft: Bij sommige mensen blijven virusdeeltjes langer in het lichaam, wat kan leiden tot een aanhoudende immuunreactie.
- Langdurige ontsteking: Viruseiwitten kunnen ontstekingen veroorzaken, zelfs nadat de infectie voorbij is.
- Problemen met het immuunsysteem: Het immuunsysteem kan verward raken en het eigen lichaam aanvallen.
- Problemen met de bloedvaten: COVID-19 kan de bloedvaten beschadigen, wat kan leiden tot bloedstollingsproblemen.
- Schade aan organen: Tijdens de infectie kunnen organen zoals de longen en het hart beschadigd raken.
- Effecten op de zenuwen: Het virus kan het zenuwstelsel binnendringen en problemen veroorzaken.
- Veranderingen in de stofwisseling: Mensen met langdurige COVID kunnen veranderingen in hun energiehuishouding ervaren.
Elke persoon met langdurige COVID kan anders reageren, dus een behandeling die voor de één werkt, is misschien niet geschikt voor de ander. Dokters en onderzoekers werken hard om meer te leren en mensen beter te helpen.
Kan ik long COVID hebben?
Als u klachten heeft die niet overgaan of beginnen na de normale tijd van beter worden van COVID-19, kan het zijn dat u long COVID heeft. Dit heet ook wel post-COVID-19-syndroom. Het kan gebeuren hoe ziek u ook was in het begin, zelfs als u alleen maar een beetje ziek was.
Risicofactoren
Er zijn verschillende dingen die kunnen zorgen dat u meer kans heeft op long COVID:
- Vrouwen kunnen er meer kans op hebben. Waarom dat zo is, weten we nog niet helemaal.
- Als u heel ziek was in het begin, met symptomen die heel erg waren of als u naar het ziekenhuis moest, kan uw kans op langdurige COVID groter zijn.
- Als u al andere gezondheidsproblemen heeft, zoals suikerziekte, hartziekten of als u veel weegt, kan dit ook zorgen voor een grotere kans op langdurige COVID.
Symptomen
Long COVID kan veel verschillende klachten geven. Vaak zien we deze klachten:
- Heel moe zijn
- Blijven hoesten, moeilijk ademen en andere problemen met ademen
- Pijn in spieren en gewrichten
- Problemen met denken of hoofdpijn, duizelig zijn (dit noemen we soms 'hersenmist')
- Zich verdrietig of angstig voelen
- Het hart dat snel of raar klopt, of pijn op de borst
- Blijvende problemen met ruiken en proeven
- Problemen met de buik en met eten
Alleen deze klachten hebben betekent niet meteen dat u long COVID heeft, want deze klachten kunnen ook bij andere ziektes voorkomen. Het is daarom heel belangrijk om naar een dokter te gaan als u last blijft houden na COVID-19. Een dokter kan u helpen om uit te zoeken of uw klachten door long COVID komen en wat u dan kunt doen.
Wat kan ik zelf doen?
Er is geen standaardtest of behandeling voor long COVID, maar er zijn dingen die u kunt doen om u beter te voelen:
- Praat met een dokter: Zij kunnen u helpen een plan te maken voor uw klachten en gezondheid.
- Behandel de klachten: Misschien heeft u medicijnen nodig voor sommige klachten, zoals pijn of slaapproblemen.
- Fysiotherapie: Een fysiotherapeut kan u helpen met oefeningen om sterker te worden en beter te ademen.
- Ademhalingstherapie: Als u problemen heeft met ademen, kan een speciaal programma u helpen beter te ademen.
- Hulp voor uw denken: Als u problemen heeft met uw geheugen of aandacht, kan een specialist u helpen.
- Steun voor uw gevoel: Het is belangrijk om goed voor uw geest te zorgen. Soms kan therapie helpen als u zich angstig of verdrietig voelt.
- Gezond leven: Eet goed, rust goed uit en probeer stress te verminderen. Rook niet en drink geen alcohol. Zorg voor genoeg slaap.
- Rustig aan doen: Bouw uw activiteiten langzaam op en luister naar uw lichaam om niet te veel te doen.
- Praat met anderen: Het kan helpen om met mensen te praten die ook langdurige COVID hebben.
- Houd het in de gaten: Houd bij hoe het gaat en praat regelmatig met uw dokter om te zien of uw plan nog goed is.
Wees geduldig met beter worden, want het kan lang duren. Een team van verschillende soorten dokters en specialisten kan u helpen om te gaan met langdurige COVID en uw leven beter te maken.
Oorzaken van long COVID
Long COVID is een ziekte met veel verschillende oorzaken, en wetenschappers zijn nog bezig om alles te begrijpen. Hier zijn een paar redenen die kunnen uitleggen waarom mensen langdurige COVID krijgen:
- Virus blijft in het lichaam: Soms blijven stukjes van het virus in het lichaam achter, wat problemen kan geven.
figuur ontleend aan Tana, C., Bentivegna, E., Cho, SJ. et al. Long COVID headache. J Headache Pain 23, 93 (2022). https://doi.org/10.1186/s10194-022-01450-8
onder Creative Commons licence:http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ - Reactie van het immuunsysteem: Het lichaam reageert soms te sterk op het virus, en dit kan schade veroorzaken.
- Ontsteking: Een lange ontsteking kan ook schade en symptomen veroorzaken.
- Problemen met zuurstof: Als iemand met ernstige COVID-19 niet genoeg zuurstof krijgt, kan dit problemen geven die lang blijven.
- Schade aan bloedvaten: De binnenkant van de bloedvaten kan beschadigd raken, wat problemen geeft met de bloedsomloop.
- *Kleine bloedstolsels: Sommige mensen hebben kleine stolsels in hun bloed, wat de bloedsomloop kan belemmeren.
- Veranderingen in hoe het lichaam energie gebruikt: Dit kan mensen erg moe maken en andere problemen geven.
- Effecten op de hersenen: Het virus kan problemen veroorzaken met denken, hoofdpijn en pijn in de zenuwen.
- Genen: Onderzoekers kijken ook of genen een rol spelen in wie langdurige COVID krijgt.
- Stress: Stress vanwege de pandemie kan ook zorgen dat symptomen erger worden of langer duren.
Elke patiënt is anders, dus het is belangrijk om iedereen apart te bekijken en te helpen.
Symptomen van long COVID
Mensen met langdurige COVID hebben veel verschillende klachten die kunnen veranderen en soms erger worden:
- Moeheid: Mensen voelen zich heel erg moe, ook al hebben ze niet veel gedaan.
- Problemen met ademen: Mensen blijven benauwd, hoesten en hebben pijn in hun borst.
- Problemen met denken: Het is moeilijk om zich te concentreren en dingen te onthouden. Mensen hebben ook vaak hoofdpijn en voelen zich duizelig.
- Reuk en smaak: Sommige mensen kunnen niet goed meer ruiken of proeven.
- Hartproblemen: Het hart kan soms snel kloppen of pijn doen.
- Psychische problemen: Mensen kunnen zich angstig of depressief voelen.
- Pijn in spieren en gewrichten: Sommige mensen hebben pijn zonder dat er een duidelijke reden is.
- Buikproblemen: Misselijkheid, diarree en buikpijn komen ook voor.
- Slechter na inspanning: Mensen voelen zich veel slechter na zelfs een beetje inspanning.
- Problemen met het autonome zenuwstelsel: Dit kan verschillende symptomen geven, zoals problemen met de temperatuur van het lichaam of met de hartslag.
- Huid en haar: Er zijn ook mensen die huiduitslag krijgen of hun haar verliezen.
- Slaapproblemen: Veel mensen kunnen niet goed slapen.
- Oorproblemen: Tinnitus of een drukkend gevoel in de oren kan ook.
Deze klachten kunnen alleen of samen voorkomen en kunnen van licht tot zeer ernstig variëren. Het is belangrijk dat patiënten hierover praten met hun dokter om de juiste hulp te krijgen.
Diagnose
Diagnose van long COVID
Het is niet makkelijk om long COVID vast te stellen omdat er geen speciale test voor is. Dokters kijken naar wat je voelt en sluiten andere ziektes uit. Hier zijn de stappen die ze kunnen volgen:
- Medische Geschiedenis: De dokter vraagt naar je vroegere gezondheid en eerdere COVID-19 ziekte.
- Symptomen Check: Je vertelt de dokter welke klachten je hebt, zoals moeheid of problemen met ademhalen.
- Lichamelijk Onderzoek: De dokter onderzoekt je lichaam om andere ziektes uit te sluiten.
- Fysiotherapie Check: Een fysiotherapeut kijkt hoe je beweegt en ademt.
- Tests: Je kunt bloedtesten en scans krijgen om andere ziektes uit te sluiten.
- Naar een Specialist: Als je specifieke klachten hebt, moet je misschien naar een dokter die expert is op dat gebied.
- Hoe het Gaat met Je: De dokter kijkt hoe het over tijd met je gaat omdat langdurige COVID kan veranderen.
- Een Team van Dokters: Soms heb je een team nodig om je te helpen omdat langdurige COVID gecompliceerd kan zijn.
Behandel mogelijkheden
De behandeling hangt af van jouw klachten. Dit kan zijn:
- Oefeningen: Speciale bewegingen om sterker te worden en je beter te voelen.
- Handmatige Therapie: Als je pijn hebt, kan een fysiotherapeut je helpen je beter te bewegen.
- Ademoefeningen: Om je te helpen beter te ademen.
- Revalidatie: Programma's om je ademhaling te verbeteren na COVID.
- Denk-oefeningen: Als je moeite hebt met denken of onthouden na COVID.
- Eten Advies: Goed eten kan je helpen herstellen.
- Psychologische Hulp: Als je je zorgen maakt of verdrietig bent door langdurige COVID.
- Medicijnen: Soms zijn er medicijnen die kunnen helpen.
- Dagelijkse Activiteiten: Een ergotherapeut kan je helpen met je dagelijkse dingen.
- Leren over je Ziekte: Het is goed om te leren over langdurige COVID en hoe je ermee om kunt gaan.
- Steun: Dokters blijven je helpen en kijken hoe het met je gaat.
- Samenwerking: Verschillende dokters en specialisten werken samen om jou te helpen.
Deze behandelingen helpen je om minder klachten te hebben en je beter te voelen. Het is belangrijk om goed met je dokters te praten en samen te werken.
Naar de dokter?
Als u 1 of meerdere van de volgende klachten heeft is het raadzaam om eerst contact met uw huisarts op te nemen voordat u eventueel een afspraak maakt met een fysiotherapeut of andere behandelaar.- meer dan 5kg afgevallen in de afgelopen 4 weken zonder dat u dat wilde
- nachtelijke pijn of pijn in rust die niet verandert bij het veranderen van houding
- nachtelijk zweten
- koorts, misselijkheid en/of algemeen onwelbevinden
- zwangerschap
- langdurig medicatie gebruik
- reeds bekende hart of long aandoeningen
- kanker of kanker in het verleden hebben gehad
- drugsgebruik (of steroïden )
- incontinentie klachten
- erectie problemen
- forse verandering van ontlastingspatroon of menstruatie cyclus
- https://www.government.nl/topics/coronavirus-covid-19/post-covid-condition-long-covid
- Covid-19
- Covid-19 gerelateerde hoofdpijn
- Onze cursus grip op pijn
- Psychologische hulp
- Onze blog: hoe werken ontspanningsoefeningen bij chronische pijn
- Onze blog: de rol van fysiotherapie bij de behandeling van chronische pijn
- Onze blog: slapend gezond worden
- Onze blogs over VR: Corpus VR bij Fysiotherapie Noorderbad en "is virtual reality de toekomst van de fysiotherapie?"
About the author:
Robert Goddard, Lead Musculoskeletal Therapist & Educator Robert Goddard is the owner and lead musculoskeletal therapist at Fysiotherapie Noorderbad in Groningen. He holds both British and Dutch citizenship and is fully bilingual, enabling him to effectively communicate and work in both English and Dutch environments. Robert earned his Master of Science in Musculoskeletal Manual Therapy from SOMT University of Physiotherapy and serves as an internship supervisor for their master's program. Additionally, he is a lecturer and internship supervisor at Hanze University of Applied Sciences. Currently, Robert is further specializing as an orofacial therapist at the HAN university of applied sciences. Areas of Expertise:- Orofacial dysfunction
- Vestibular and oculomotor disorders
- Persistent spinal dysfunctions, including cervicogenic headaches, whiplash-associated disorders, and traumatic head and neck injuries such as concussions and post-concussion syndrome
- Bruxism
- Profound Intellectual and Multiple Disabilities (PIMD)